چرا باید دفاتر قانونی و اسناد مالی را کامل ارائه کنیم؟
یکی از مهمترین دغدغه‌های صاحبان کسب‌وکار در زمان رسیدگی مالیاتی، آماده‌سازی و ارائه کامل دفاتر قانونی و اسناد مالی است. برخی مودیان تصور می‌کنند اگر بخشی از مدارک را پنهان کنند، مالیات کمتری خواهند پرداخت؛ اما در واقعیت این کار نتیجه‌ای کاملاً برعکس دارد و معمولاً باعث افزایش مالیات و حتی جرایم سنگین می‌شود. در این مقاله، اهمیت ارائه کامل اسناد و دفاتر، پیامدهای عدم ارائه آنها و راهکارهای عملی برای آماده‌سازی مدارک را بررسی می‌کنیم.
دفتر روزنامه چیست؟
دفتر روزنامه دفتری است که تمام عملیات ها و معاملات مالی واحد اقتصادی باید در آن ثبت شود. این وقایع باید به ترتیب تاریخ در دفتر روزنامه ثبت شوند.
دفتر روزنامه متشکل از چند ستون است. در این ستون ها شماره سند حسابداری، تاریخ، شرح رویداد، مبلغ بدهکار و یا مبلغ بستانکار رویدادهای مالی ثبت می شوند. در ستون شرح باید نام حسابی که بدهکار یا بستانکار می شود و خلاصه ای از رویداد مالی مورد نظر نوشته شود. کلیه اسناد حسابداری باید به ترتیب تاریخ وقوع در دفتر روزنامه وارد شوند.
دفتر روزنامه از مواردی است که شرکت ها برای تهیه صورت های مالی در سال مالیاتی از آن استفاده می کنند. معمولا در مجموعه های بزرگ که حجم رویدادهای مالی خیلی زیاد است حتی ممکن است برای هر نوع خاص از معامله مالی دفتری روزنامه به خصوص در نظر گرفته شود. البته وجود این دفاتر به این معنی نیست که به دفتر روزنامه کلی نیازی نیست.
در این موارد دفاتر روزنامه ای که برای یک نوع خاص از رویدادهای مالی در نظر گرفته می شوند با نام «دفتر روزنامه اختصاصی» و دفتر روزنامه ای که تمامی رویدادهای مالی و معاملات در آن ثبت می شود با نام «دفتر روزنامه عمومی» شناخته می شود.
دفتر کل چیست؟
پس از ثبت معاملات در دفتر روزنامه، نوبت به انتقال آنها به دفتر کل می‌رسد. در این دفتر، اطلاعات مالی براساس نوع حساب‌ها دسته‌بندی می‌شوند. یعنی هر حساب (مانند صندوق، بانک، بدهکاران، بستانکاران، خرید، فروش و…) صفحه مخصوص به خود را دارد.
- هدف اصلی دفتر کل، مشخص کردن مانده هر حساب در پایان دوره مالی است.
- با نگاه به دفتر کل می‌توان فهمید هر حساب چه مقدار بدهکار یا بستانکار است.
نیاز به دفتر کل از آنجایی به وجود می آید که نمی توان برخی از اطلاعات مرتبط با حساب ها را از دفاتر روزنامه به راحتی استخراج کرد. این محدودیت دفتر روزنامه به دلیل ساختار آن و نحوه ثبت اطلاعات رویدادهای مالی در آن است. اما با انتقال رویدادهای مالی دفتر روزنامه و طبقه بندی و تفکیک آن ها در دفتر دیگری به نام دفتر کل می توان اطلاعات بسیار مفیدی به دست آورد.
در دفتر کل برای هر حساب صفحه ای جداگانه در نظر گرفته می شود و تمام رویدادهای مالی مرتبط با آن حساب که در دفتر روزنامه ثبت شده اند باید به ترتیب تاریخ وقوع رویداد مالی، به این صفحه منتقل می شود. بنابراین با توجه اینکه تمام حساب های یک مجموعه اقتصادی در دفتر کل به تفکیک ذکر شده، این دفتر قانونی را می توان یکی از مهمترین دفاتر قانونی شرکت ها و موسسات دانست.
در مورد انتقال اطلاعات از دفتر روزنامه به دفتر کل هرکسی زمان متفاوتی را اعلام می کند؛ برخی معتقدند این اطلاعات دفتر روزنامه هر هفته باید به دفتر کل منتقل شود، برخی معتقدند این اتفاق باید ده روز آخر ماه انجام شود و به نظر برخی دیگر برای انتقال اطلاعات بین این دو دفتر قانونی تا پانزدهمین روز ماه بعد زمان دارید.
فرق دفتر روزنامه با دفتر کل
دفاتر روزنامه و کل از نظر تعداد دفعاتی که باید اطلاعات در آنها وارد شود و به‌روزرسانی اتفاق بیفتد با هم متفاوت هستند. علاوه بر نوع اطلاعات مالی که در هر یک از این دفاتر وارد می‌شود تفاوت‌های دیگری هم با یکدیگر دارند.
در دفتر روزنامه تمام اتفاقات تجاری یک مجموعه باید ثبت شود؛ برای مثال مطالبات و دیون، معاملات اوراق تجاری، وجوهی که بابت مخارج شخصی برداشت شده و واردات و صادرات تجاری. این در حالی است که در دفتر کل اطلاعات جزئی آورده نمی‌شود و فقط سرفصل‌های حسابداری باید در آن قید بشود. برای مثال در دفتر کل باید جمع بدهکاران، بستانکاران، جمع دارایی، صندوق و سرمایه آورده شود.
اهمیت ارائه کامل دفاتر قانونی در رسیدگی مالیاتی
دفاتر قانونی (دفتر روزنامه و دفتر کل)، اسناد هزینه و درآمد، قراردادها، فاکتورها و صورت‌حساب‌ها ستون فقرات دفاع مالیاتی شما هستند. زمانی که این مدارک را کامل و به‌موقع تحویل می‌دهید:
- رسیدگی عادلانه انجام می‌شود: ممیز مالیاتی براساس ارقام واقعی قضاوت می‌کند.
- ضریب علی‌الرأس حذف می‌شود: در صورت ارائه ناقص مدارک، ممیز می‌تواند مالیات شما را به‌صورت تخمینی محاسبه کند.
- قدرت دفاعی بالاتری دارید: در صورت بروز اختلاف، همین اسناد مبنای دفاع شما در هیأت حل اختلاف خواهند بود.
به بیان ساده، این مدارک مثل کارت ورود به جلسه امتحان هستند؛ بدون آنها حتی اگر عملکرد مالی شما درست باشد، نمی‌توانید از حق خود دفاع کنید.
پیامدهای عدم ارائه یا ارائه ناقص مدارک
عدم ارائه مدارک مالیاتی پیامدهای جدی دارد و می‌تواند هزینه‌های شما را چندبرابر کند.
۱. تعیین مالیات برآوردی
ممیز مالیاتی می‌تواند براساس تراکنش‌های بانکی، اطلاعات گمرکی، گزارش خرید و فروش طرف‌های مقابل و ضرایب سود مشاغل مشابه، مالیات شما را محاسبه کند که معمولاً بالاتر از واقعیت خواهد بود.
۲. جرایم قانونی
طبق ماده ۱۹۳ قانون مالیات‌های مستقیم، در صورت عدم ارائه دفاتر، جریمه‌ای معادل ۲۰٪ مالیات متعلقه به شما تعلق می‌گیرد.
۳. ورود پرونده به هیأت حل اختلاف
پرونده‌های فاقد مدارک کامل معمولاً به هیأت حل اختلاف ارجاع می‌شوند که باعث طولانی شدن فرآیند، اتلاف وقت و استرس زیاد برای تیم مالی شما می‌شود.
📌 مثال واقعی:
شرکتی در سال گذشته بخشی از اسناد هزینه خود را به دلیل ناقص بودن ارائه نکرد. ممیز مالیاتی حدود ۴۰٪ مالیات بیشتری تعیین کرد و پرونده به هیأت حل اختلاف رفت. پس از سه ماه دادرسی و هزینه‌های مشاوره‌ای بالا، شرکت موفق به کاهش مبلغ مالیات شد اما همچنان جریمه ماده ۱۹۳ را پرداخت کرد.
مهلت قانونی برای ارائه مدارک
طبق آیین‌نامه اجرایی ماده ۲۱۹ قانون مالیات‌های مستقیم:
- ⏳ حداقل ۷ روز و حداکثر ۱۵ روز فرصت دارید تا مدارک را پس از دریافت برگ دعوت حسابرسی ارائه کنید.
- 📝 در صورت نیاز، می‌توانید با درخواست کتبی این زمان را تا ۲۵ روز تمدید کنید.
این بازه زمانی بهترین فرصت است تا اسناد خود را تکمیل و منظم کنید.
چک لیست آماده‌سازی دفاتر و مدارک مالیاتی
برای جلوگیری از مشکلات و تسریع فرآیند رسیدگی، این چک لیست را از ماه‌های قبل آماده داشته باشید:
- دفاتر قانونی: دفتر روزنامه و دفتر کل پلمپ‌شده
- فاکتورها و قراردادها: خرید و فروش، خدمات، اجاره
- لیست حقوق و بیمه: گزارش‌های ارسال‌شده به سازمان تأمین اجتماعی
- اظهارنامه‌های ارزش افزوده و گزارش معاملات فصلی
- صورت گردش حساب بانکی: مرتبط با فعالیت شرکت
- معرفی‌نامه و مهر شرکت: برای جلسه رسیدگی
نکته: هیچ گاه صورتجلسه رسیدگی را سفید امضا نکنید
نکات طلایی برای مدیریت بهتر رسیدگی مالیاتی
- آماده‌سازی پیشگیرانه: از ابتدای سال اسناد را مرتب نگه دارید تا در زمان حسابرسی دچار کمبود زمان نشوید.
- کنترل کیفیت اسناد: اعداد فاکتورها، کد اقتصادی طرفین و تاریخ‌ها را بررسی کنید تا ایراد شکلی باعث رد دفاتر نشود.
- درخواست تمدید مهلت: اگر آماده‌سازی مدارک طولانی شد، حتماً مهلت اضافه بگیرید.
- حضور نماینده مطلع: شخصی آگاه به حساب‌ها و قوانین در جلسه حضور داشته باشد تا از حقوق شرکت دفاع کند.
جمع‌بندی
ارائه کامل دفاتر قانونی و اسناد مالی نه‌تنها یک تکلیف قانونی است، بلکه ابزاری قدرتمند برای جلوگیری از مالیات برآوردی و جرایم مالیاتی محسوب می‌شود. با آماده‌سازی پیشگیرانه، کنترل دقیق اسناد و حضور فعال در جلسه رسیدگی، می‌توانید فرآیند حسابرسی را به تجربه‌ای آرام و قابل مدیریت تبدیل کنید.
اگر برای آماده‌سازی مدارک یا حضور در جلسه رسیدگی نیاز به همراه دارید؟ مؤسسه نساء قلی‌خانی با تیمی از کارشناسان مالیاتی در کنار شماست:
- بررسی کامل اسناد و دفاتر
- همراهی در جلسه رسیدگی تا بستن صورتجلسه
- دفاع از حقوق شما در هیأت حل اختلاف
دیدگاهتان را بنویسید